Het is natuurlijk geen toeval dat Google de laatste tijd opeens zoveel werk maakt van transparantie, want de grote online platforms moeten een reeks aanpassingen doorvoeren, onder druk van de Europese Digitale Diensten Wet. Europa wil hiermee meer greep krijgen op de grote techbedrijven en op wat gebruikers in de Europese Unie online zien.
De nieuwe wet bestaat uit 92 artikelen met bepalingen waaraan de techbedrijven zich moeten houden. Het gaat om beperkingen voor gerichte, gepersonaliseerde advertenties tot aan nieuwe jaarlijkse rapportages waarin de techbedrijven de risico’s van hun platforms moeten benoemen, bijvoorbeeld op het vlak van desinformatie of gevolgen voor de mentale gezondheid. Bij Meta en TikTok alleen zijn al meer dan 1000 medewerkers bezig om de platforms te laten voldoen aan de nieuwe wet, om te voorkomen dat ze tegen miljardenboetes aanlopen.
De nieuwe wet is van toepassing op negentien platforms van zestien bedrijven, met minimaal 45 miljoen maandelijks actieve gebruikers in de EU. Dus ook de platforms van Amazon en de App Store van Apple vallen hieronder.
Concrete veranderingen
Je kunt vanaf begin september dus op Instagram, Facebook of TikTok je gepersonaliseerde tijdlijn uitzetten, die vol staat met meer van hetzelfde, op basis van jouw voorkeuren. Want de EU wil dat het voor gebruikers makkelijker moet worden om hun telefoon weg te leggen. De platforms daarentegen willen dat gebruikers graag zo lang mogelijk op hun platform blijven hangen en de advertenties blijven zien.
Dat zie je nu ook terug. Het wordt gebruikers niet makkelijk gemaakt: om je gepersonaliseerde feeds te kunnen uitzetten moet je bijvoorbeeld bij TikTok meerdere stappen doorlopen. Bij Facebook en Instagram gaat het iets makkelijker, maar je ziet dat de grote platforms nu eerst kijken hoever ze kunnen gaan, voordat ze op de vingers getikt worden.
Daarnaast mogen techbedrijven minder gegevens gebruiken om gericht te adverteren. Bij minderjarigen mogen zij alleen nog maar de leeftijd en de locatie gebruiken. Bij meerderjarigen mogen zij geen data meer gebruiken over politieke opvattingen of seksualiteit.
De grootste verandering zit hem echter in het toezicht op de bedrijven. De bedrijven moeten zelf een risicobeoordeling doen en deze delen met de EU. Vandaag is de deadline voor het eerste rapport.
Kortom, techbedrijven moeten gaan nadenken over wat hun invloed is op de maatschappij, bijvoorbeeld als het gaat om illegale content, haatzaaien, beïnvloeden van het publieke debat of gezondheid. Als de negatieve effecten groot zijn, kunnen ze verplicht worden om aanpassingen te doen door content te verwijderen of het algoritme aan te passen.
De EU is zeer ambitieus, maar het is nog maar de vraag of het lukt echt meer greep te krijgen op de techbedrijven. Zij hebben immers nagenoeg onbeperkte financiële middelen om een jarenlange juridische strijd aan te gaan.
